EUSKAL HERRIA-REN HIZKUNTZA, LURRALDE, ERRESUMA TA IKURREI BURUZKO ADIERAZPENA

Euskal Herria-ren Hizkuntza, Lurralde, Erresuma ta Ikurrei buruzko Adierazpena

Gaur egun ezagutzen dugun Europear Herri asko ez zen oraindik sortu Euskal Herria Pirinio-etako bere babeslekuan milaka urtez geroztik bizi zenean; jakina, Herri berri horien dialekto edo azpi-dialekto ofizialen aztarnarik ere ez zegoen antzinako denboretatik Euskaldunen hizkuntza, Euskara, hitzegiten zen bitartean, bainan gaur egun “herri eta kultur aniztasunaren Europe” horretan izana bera ukatzen diotela ikusten dugu.

Gaur egungo Europear Inperialista Batasuneko Statu anitz ere ez zen oraindik sortu Euskal jaurerri, konderri eta errepublika konfederazioak Iruñea-ko Erresuma (gerora Nabarra-ko Erresuma) eratu zuenean. Ezta geroago ere – konkistaren panegiristen hitzetan – “espainolek Nabarra-ko Erresuma zutenean inbaditu, azpiratu, konfiskatu eta mendean hartu”. Aipatu behar, sarraski izugarriak eginez, eraso, indarkeria eta Terrorismoa erabiliz zutela Europear auzoek gure Herria okupatu, zatitu eta bereganatu; konplize zibil, militar eta eliztarren laguntzarekin. Nabarra-ko Erresuma da Euskaldunen (‘Vascones’, Erromatarren hitzetan) Statua, Nazioarte mailan mila urte baino gehiagoko aitortza izan duena.

Euskara da Euskal Herriaren berezko hizkuntza bakarra. Gure arima, arnasa eta Herri izaeraren adierazgarria. Euskara (‘lingua navarrorum’, Nafar errege-erreginek honela izendatua) hispaniar-frantses Nazionalismo eta Kolonialismo inperialistak debekatua eta euskaldunon ahotik kendu nahi izan dutena, eta horretarako egin dituzten gaiztakeriak genozidio delitua dira, sekula ahaztu eta barkatuko ez ditugunak.

Gure artean Frantsesa eta Espainiera izatea Euskal Herriari arrotz bainan erasokor izan zaizkion gertakizun historikoen ondorioa da.  Latin-dar dialekto horiek suertatu zaizkigu, bainan berdin izan zitezkeen Puniko-arenak, Anibal-ek Erroma guztiz suntsitu izan balu Kristo aurreko 216-ko Guda haietan. Era berean alienazio baten aztarna dira: mendeetan zehar gure Herriaren eta bere Statua den Nabarra-ko Erresumaren aurkako erasoak, okupazioak, zatitzeak, bereganatzeak eta kolonizazioak eragindako alienazio batena. Ekimen inperialista: España eta Frantzia-ko Statuek etenik ez duen militar okupazioaren bitartez gauzaturikoa; guzti hori da, hain zuzen ere, euren egiazko eta oinarrizko konstituzioa, “Konstituzio” formala denaren aurretik dagoena: indarkeriaz gure berezko instituzio eta legeak ezeztatu ondoren inposatutako “Konstituzioa” eta zuzenbide osoz deusez dena:

“[...] una cosa hállo y sáco por conclusión mui cierta: que siempre la lengua fue compañera del imperio; y de tal manera lo siguió, que junta mente començaron, crecieron y florecieron, y después junta fue la caida de entrambos. [...], el mui reverendo padre Obispo de Ávila me arrebató la respuesta; y respondiendo por mi dixo que después que vuestra Alteza metiesse debaxo de su iugo muchos pueblos bárbaros y naciones de peregrinas lenguas, y con el vencimiento, aquellos ternían necessidad de recebir las leies quel vencedor pone al vencido, y con ellas nuestra lengua, [...]. I cierto assí es que no sola mente los enemigos de nuestra fe, que tienen la necessidad de saber el lenguaje castellano, mas los vizcainos, navarros, franceses, italianos, y todos los otros que tienen algún trato y conversación en españa y necesidad de nuestra lengua, si no vienen desde niños a la deprender por uso, podrán la más aina saber por esta mi obra.” Etc. (Antonio de Nebrija; de la dedicatoria de su ‘Grammatica Antonii Nebrissensis’ a la reina Isabel I de Castilla; 1492.)

Gauza horiek argitaratzen ziren Nabarra-ko Erresuma, Inperialismoak  beste behin erasotu baino hogei urte lehenago. Oraingo honetan inperialismoa Aragoi eta Castilla-ko Hispaniar-Katoliko Erregegoen “Estado compuesto” (H.G. Koenigsberger) delakoa zen. Hortaz, une haietan politiko eta soziologikoki argi ikusten zuten - eta hala adierazten zen publikoki, mailarik gorenenean - gaur egun ere argia den gauza bat, hau da: Euskal Herria eta bere Statua den Nabarra-ko Erresuma baieztatzen dugula, bere berezitasunean eta europear beste Herri eta Statuekiko berdintasunean. “Euskaldunak ez gara Espainiarrak ezta Frantziarrak ere. Espainiarrak eta Frantziarrak ez dira Euskaldunak. Ideia argia eta eraginkorra izan arren beren burua “euskal abertzale” tzat duten zonbaitek ez dutena publikoki esaten, ez ta kontzienteki sumatu ere egiten.

Aspaldi honetan inperialismoaren agenteek – komeni zaienean – ohitura bat zabaldu dute Españak okupatuta dituen gure lurraldeetan, hau da: Españerari “gaztelania” edo “gaztelera” esaten diote, Españera–Euskara oposizio erabatekoa eta saihestezina  ezkutatu ahal izateko. Jakina, ez dugu amu hori irentsiko, alegia: Euskara ez da Españar hizkuntza, oso bestela, Latin-dar dialekto hau edo Latin-a bera sortu baino lehenagokoa denez, Euskaldunek asmatutakoa.

Giza ororen eskubide ukaezina, gure nazio hizkuntza ere osoki berreskuratzea da gure Statuaren helburu nagusietako bat. Helburu honek baliabide materialak, malgutasuna eta ulerkortasuna behar ditu (abiagune dugun egoeraren zailtasuna kontutan hartuta), baita Euskara ikasteko eta erabiltzeko ahalegin ohoragarria egingo dutenenek erakutsiko duten konpromezu zinezkoa, bainan beti ere jakinik hori gauza batekin baizik ez dela  lortuko era unibertsalean, hau da: gure Nazio eta Statuaren independentzia ber-ezartzearekin. Eskaintzen zaigun ustezko eta ezinezkoa den “elebitasuna”k: gure Herri/Statuaren menderatzean oinarritutakoak iraina areagotu egiten du eta “irakatsitako” hizkuntzaren amaiera dakar. Okupatutako Herrian jatorriz berea den eta galdu arazi nahi izan zaion hizkuntzaren “irakaskuntza” eta antzeko trikimailuak mendean hartutako Herri hori bereganatu eta honi iruzur egiteko erabiliak dira. “Hezkuntza Nazionalaren egitekoa zera da: erregioetako hizkuntzak akabatzea”. “Gure egitekoa zera da: hizkuntza gutxituei goxoki hiltzen laguntzea” (Morvan)

Hizkuntzak beti dira nazionalak, edo ez dira. “Bigarren mailako, gutxitu, tokiko edo erregioetako” hizkuntzak: hori ez da inon ere, eta ezin du izan; ez beren kulturak eta Herriak baino gehiago, izan ere hizkuntzak horiei lotuta baitaude ezinbestean. Inperialismoak badaki hori, batzuetan esan ere egiten du; bainan bere biktimak ez dira beti ohartzen. Historian zehar mingarriki frogatu ahal izan dugunez, España eta Frantzia-ren ekosistema inperialistan ez dago eta ez da egoten ahal Euskal Herriarentzat eta Euskararentzat tokirik.

Gainerakoan, ikusirik alde batetik Español eta Frantsesaren inposaketak gure Statuari ekarri dizkion hizkuntza gutxitzeak, eta bestetik, egungo munduak elkar-harremanetarako eskatzen dizkigunak, garbi dago ‘lingua franca’ funtzional bakarra hartu behar izaten dugula gure Statua operatiboa izango bada. Horrek errazten baitigu inguruan diren demokrazia garapen guneetara heltzen, beti gure izaerari eutsiz: gure euskal hizkuntza eta kultura jorratuz.

“Beren burua xedatzeko herrien eta nazioen eskubidea. A – izan ere herrien eta nazioen buru-xedapenerako eskubidea ezinbesteko egoera baita oinarrizko giza eskubide guziak ukan ahal izateko, […], Nazio Batuen Kideek, Gutunean datozen xedapenen arabera, beste Statuetan determinazio askearen eskubideei eustea errespetatu behar dute, Batzar Nagusiak ondorengoa gomendatzen du: Nazio Batuetako Kide diren Statuek herri eta nazio guzien autodeterminazioaren printzipioari eutsiko diote;” e.a. [UNGAR 637 A (1952).]

“1. Nazio Batuen Gutuneko helburu eta oinarrien arabera, ´Giza eta Politiko Eskubideei buruzko Nazioarteko Hitzarmena´-ren 1 artikuloak [UNGAR 2200 (1966)] aitortzen du herri guziek autodeterminazio eskubidea dutela. Buru- xedapenaren eskubideak garrantzi berezia du, honen gauzatzeak norbanako giza eskubideak egiazki bete ahal izateko, eta eskubide hoiek sustatu eta sendotzeko beharrezko egoera bat ahalbideratzen baitu. Arrazoi horregatik zuten ezarri Statuek autodeterminazio eskubidea bi Hitzarmenen arteko lege positiboaren xedapen gisa [aipatutakoa batetik, eta ´Ekonomia, Gizarte eta Kultura Eskubideen Nazioarteko Hitzarmena´ bestetik] eta xedapen hau 1 artikuloan jarri zuten, bi Hitzarmenetan ezarritako eskubideetatik nabarmenduz eta haien aurretik jarriaz.” E.a. [Bi ´Giza Eskubideei buruzko nazioarteko Hitzarmenak´-en 1 Artikuloari (Herrien autodeterminazioaren Eskubidea) buruzkoa, (Giza Eskubideentzat Nazio Batuen Goi Mandatariaren Bulegoko) Giza Eskubideen Batzordeak egindako Iruzkin Orokorraren 12. zkia., eta 1984-Martxoan. HRI/GEN/1/Rev. 9 (I Liburukia), 21. Saioan onartua]

Herri guzien autodeterminazio edo xedapen askearen eskubideaz hitzegiterakoan, Herri guziek duten askatasunerako nazioarteko eskubideaz ari gara: giza eskubideetan lehena dena eta “oinarrizko giza eskubide guziak ukan ahal izateko aurre-egoera”. Eskubide honek ezinbestean berarekin darama ondorengo aldarrikapena: berehala eta baldintzarik gabe atera ditzaten Euskaldunen Lurraldeetatik aipatu Statu okupatzaileek dituzten okupazio indarrak eta kolonizazio/azpiratze aparatua; beren inperialismo kolonialistak sortutako arazo orok irtenbide demokratikoa izan dezan, baita Euskara berreskuratzeko ere.

Bereziki, frantziar-espainiar “muga” inperialista kendu dezaten: gure Herria zatitu eta banandu arazten baitu eta gure Herria eta Statua, Frantziar eta Españar Statu inperialisten “erregio” bilakatzen baititu. Statu horiek urratu duten nazioarteko legedia berrezartzeko ezinbesteko exijentzia da hau.

Kanporatze hau gertatzen ez den bitartean, Statu okupatzaileen instituzioetan parte ez hartzea, eta hauek inperialistak eta gaizkileak direla etengabe salatzea da bere burua demokratikotzat eduki nahi duen oposizio ororen lehen egitekoa. España eta Frantziaren militar okupazioaren menderakuntza eta harekiko kolaborazioa ez dadila gehiago mozorrotu, “zilegi”, “ez-indarrezko” eta “demokratiko”-tzat joz.

Nabarra-ko Erresumaren jarraikortasuna eta osotasuna berresten ditugu, baita Españar eta Frantziar inperialismoa, menderakuntza eta kolonizazioa jasaten duen arren, Euskal Herria bere Lurralde Historikoetan bizi dela antzinako denboretatik, gure idazle klasikoek aipatu izan dituztenak. Hau da: Pyrineu-en bi aldeak hartzen dituen Nabarra-ko Erresumako beste Lurraldeekin batera “Zuberoan, Laphurdin, Bizkaian, Gipuzkoan, Alaba-herrian eta bertze anhitz lekhutan”.

Beste gainerako ‘disjecta membra’k: historikoki eta borondatez Nabarra-ko Erresumaren parte izan zirenek eta garai goiztiarretan indarkeriaz erauziak izan zirenek gure gaurko aberri Statura eta bere instituzioetara itzultzeko eskubide osoa izaten jarraitzen dute. Gonbidatzen ditugu itzultzera, euren eskubide besterezinaren osotasunari eutsiko diogunaren bermearekin eta ziurtatuz askatasun nazionalarekiko maitasuna jarriko dugula horiek babesten, baita oinarrizko giza eskubideekikoa ere: egiazko demokrazia horiek eratu eta osatzen baitute, hau izanik beraz, guk bultzatzen dugun sistema sozio-politikoa. Elkarte sistema bat, esku-hartzailea, gure arbasoen Batzarren adibideari jarraituz, horiek baitziren gure udal instituzioen hazia.

Euskal Herriaren eta bere Statuaren ikurrak eta banderak, Herri eta Statu gisa agertzeko historikoki erabiliak izan diren guziak dira, dokumentu historiografikoen bitartez helarazia izan zaigun bezala. Horiekin batera, Arana Goiri anaiek diseinatutako bandera ere gure ondarea da, sujeto politiko bera ordezkatzeko izan zelako sortua eta herriak onartua: Euskaldunen Nazio independente eta burujabea, bere eskubide guzien jabe eta Euskaldunen Lurralde historikoetan ezarria. Ikur honek ere gure Herriaren askatasun, demokrazia eta independentzia gogoa du irudikatzen, España eta Frantziaren Kolonialismo eta Nazionalismo inperialista ta faszistaren eraso eta krimenen aurrean erakutsia eta adierazia. Nabarra-ko Erresuma den gure Statu historikoarenak du, noski, nagusitasuna.

Nazio ereserki eta antzeko sinboloei dagokionez, idatzirik geratu den bezala, egoera batek bakarrik utziko digu hoiek behar den bezala aukeratzen, alegia, gai bakoitzean erabaki onena hartzeko moduko aholkuak eman eta ekarpenak egin ditzaketen adituen parte hartzearen berme guztiekin. Aipatu egoera baldintza batek bakarrik ekar lezake: gure Herria okupatzen duten atzerritar armada guztiak kanporatu ondoren, buru-xedapenaren (autodeterminazioaren) ber-ezarpenak. Bitartean eta ordura arte, gure Herriaren kulturaren ondare guztiak arreta haundiz zaindu beharko ditugu.